Jak rozpoznać współuzależnienie?
Nadużywanie substancji psychoaktywnych przez choćby jedną osobę w najbliższej rodzinie zawsze negatywnie wpływa na jej funkcjonowanie jako całości. Wywołuje szkody u każdego z jej członków – zarówno dorosłych, jak i dzieci. Uzależnienie od alkoholu lub narkotyków rodzi bardzo poważne konsekwencje psychologiczne i społeczne, a także materialne. W efekcie często prowadzi do dezorganizacji rodziny lub jej rozpadu wobec przewlekłego, narastającego problemu nadużywania przez bliską osobę używek, takich jak alkohol czy inne substancje zmieniające świadomość.
Kiedy pojawiają się pierwsze incydenty związane z używkami, a następnie nasilają się, dorośli członkowie rodziny starają się podjąć kroki mające na celu poprawę sytuacji, tzw. interwencje. Są to szczere rozmowy, próby uzyskania obietnicy poprawy zachowania, prośby i groźby, a nawet próby bezpośredniego wpływu na zachowanie chorego czy próby kontroli jego nałogu.
Zmagania z alkoholizmem i narkomanią bliskich, nierzadko trwające miesiącami, jak nie latami, angażują wielu członków rodziny. Bywają źródłem konfliktów, napięć, cierpienia, frustracji i rozczarowań. Życie w długotrwałym stresie, poczucie braku skuteczności własnych działań i pogłębiająca się izolacja społeczna mogą rodzić poważne konsekwencje psychologiczne: zaburzenia nerwicowe i emocjonalne (chaos emocjonalny, huśtawka nastrojów, stany lękowe i depresyjne, ciągły niepokój emocjonalny), zagubienie, chaos poznawczy, brak poczucia sensu i celu, zakłócenie wzorców normy i zdrowia, nierealistyczne oczekiwania wobec siebie i innych, pustkę duchową i wreszcie poczucie braku nadziei. To z kolei pociąga to za sobą odczuwalne obniżenie jakości życia.
Konsekwencją życia z osobą uzależnioną jest współuzależnienie. Nie jest to choroba, lecz utrwalona reakcja na przewlekłą i wyniszczającą sytuację życiową wynikającą z uzależnienia bliskiej osoby. W istotny sposób ogranicza naszą swobodę wyboru postępowania, prowadzi do pogorszenia stanu naszego zdrowia psychicznego, utrudnia realistyczne i skuteczne rozwiązanie problemów.
Osoba współuzależniona, koncentrując się na sposobach ograniczania picia alkoholu lub zażywania narkotyków przez osobę bliską, nieświadomie przejmuje odpowiedzialność i kontrolę za jego funkcjonowanie. Paradoksalnie tym samym ułatwia osobie uzależnionej np. dalsze picie i utrwala problem. Aby wyjść z tej pułapki, potrzebna jest pomoc z zewnątrz jak grupy wsparcia typu Al-Anon i / lub profesjonalna psychoterapia.
Celem leczenia jest przekierowanie uwagi i aktywności życiowej osób współuzależnionych z problemu uzależnienia osoby bliskiej na zaspakajanie własnych potrzeb życiowych i potrzeb pozostałych członków rodziny, w tym dzieci. Niezależnie bowiem od tego, czy osoba uzależniona podejmie leczenie czy nie, osoba współuzależniona może poprawić jakość życia – tak swojego, jak i pozostałych członków rodziny, w tym wspomnianych powyżej dzieci. Bywa, że jest to też pierwszy krok do zmiany postrzegania problemu przez osobę uzależnioną.
Czy uzależnienie partnera lub partnerki wpływa na twoje życie?
Odpowiedz na poniższe pytania. Czy opisują twoją rzeczywistość? Czy przedstawione sytuacje brzmią znajomo? Znalazłeś/-aś się w takiej sytuacji?
- Poddajesz się rytmowi picia alkoholu przez partnera, zmieniając godziny posiłków i snu? Podporządkowujesz się nakazowi zachowania ciszy przez pozostałych domowników i „schodzenia z drogi” alkoholikowi?
- Przejmujesz na siebie część obowiązków uzależnionego partnera lub przekazujesz je innym (np. opieka nad dzieckiem, zakupy, opłaty), bo nie możesz polegać na uzależnionym partnerze?
- Przekładasz lub rezygnujesz z planów rodzinnych – odwiedzin, wspólnych wakacji itp. – bo nie możesz polegać na partnerze i wstydzisz się jego ewentualnych wybryków?
- Zdarza ci się kontrolować partnera, szperać po kieszeniach, podsłuchiwać rozmowy, często telefonować do niego, czytać SMSy, przyprowadzać z imprez, barów lub pracy do domu?
- Pomagasz mu i opiekujesz się nim, nie dopuszczając do tego, aby ponosił konsekwencje nałogu i swoich zachowań? Wyręczasz go w codziennych sprawunkach i życiu rodzinnym?
- Wycofujesz się z dochodzenia swoich racji dla świętego spokoju, aby uniknąć kłótni?
- Często martwisz się i przejmujesz, co inni o tobie myślą? Przedkładasz opinie innych nad własne?
- Czujesz się upokorzona, gdy twój partner lub dziecko popełnią błąd lub źle się zachowają?
- Masz problem z powiedzeniem NIE, kiedy twój partner lub inni proszą cię o pomoc?
- Tolerujesz niewłaściwe zachowania partnera i jednocześnie masz poczucie winy i małej wartości, przy czym zaniedbujesz samą siebie lub dzieci?
- Tolerujesz przemoc psychiczną i / lub fizyczną, obelgi, wulgaryzmy, obarczanie winą?
- Zdarza ci się pić wspólnie z partnerem, aby zatrzymać go w domu?
- Rezygnujesz z pomocy, szacunku, miłości, własnej kariery, zainteresowań itd., aby nie drażnić partnera?
Jeżeli na kilka spośród wymienionych powyżej pytań padła odpowiedź twierdząca, jest to sygnał, że problem uzależnienia partnera lub partnerki ma duży wpływa na twoje życie. Nie pozwól, aby problem alkoholowy lub narkomania bliskiej osoby je zdominowały. Zadbaj o siebie i poszukaj pomocy.
Renata Puk-Pietruszyńska
psychoterapeuta