Leczenie uzależnień
W dużym uproszczeniu uzależnienie to choroba. To stan psychologicznej albo psychicznej i fizycznej zależności od substancji psychoaktywnych bądź określonych czynności. O uzależnieniach mówimy nie tylko w przypadku narkomanii, alkoholizmu czy nikotynizmu – ten termin odnosi się również do innych przymusowych zachowań, nad którymi chory traci kontrolę. Mogą to być zakupy, seks, masturbacja, przeglądanie portali społecznościowych, randkowych czy informacyjnych, gry komputerowe, losowe, karciane itd. Spektrum czynności i czynników, od których możemy się uzależnić, jest ogromne.
Skutecznie pomagać chorym uzależnionym od środków psychoaktywnych, wspierać ich na nierzadko wyboistej drodze do zdrowia, potrafimy od lat. Niestety, profesjonalna pomoc osobom cierpiącym z powodu uzależnień behawioralnych pozostawia nadal sporo do życzenia. Z jednej strony jesteśmy w związku z rozwojem cywilizacyjnym narażeni na większą liczbę czynników uzależniających i są one coraz łatwiej dostępne, a z drugiej – lawinowo rośnie liczba osób potencjalnie narażonych na te uzależnienia.
Dla przykładu: uzależnienia od sportu, zakupów lub seksu towarzyszą ludzkości „od zawsze”; o uzależnieniu od zdrowej diety, z czym czasem związane są zaburzenia odżywiania typu bulimia i anoreksja, rozmawiamy od lat, budując powszechną świadomość zagrożeń; uzależnienie od mediów społecznościowych natomiast i ich destrukcyjny wpływ na coraz młodsze nastolatki dekadę temu praktycznie nie istniało.
Obecnie w wielu placówkach zajmujących się leczeniem uzależnień chemicznych prowadzone są również programy dla osób uzależnionych od konkretnych kompulsywnych zachowań i aktywności. Dotychczasowe programy leczenia są dostosowywane do nowych potrzeb przedtem niespotykanych pacjentów. Ich leczenie uwzględnia trzy podejścia:
- biomedyczne – oparte głównie na farmakologii, ma doprowadzić do hamowania tzw. przymusu i osłabienia nagradzającego działania substancji psychoaktywnej, polega na zmniejszaniu uczucia głodu i niwelowaniu potrzeby kompulsywnych zachowań;
- psychoterapeutyczne – wykorzystując różne nurty psychoterapii (najczęściej poznawczo-behawioralny) dąży do zmiany przekonań, przyzwyczajeń, zachowań, postaw i relacji z innymi ludźmi, a także sposobów przeżywania, odczuwania, reagowania, myślenia itp., tym samym umożliwiając funkcjonowanie bez substancji psychoaktywnych lub szkodliwych zachowań kompulsywnych;
- kompleksowe – łączy oddziaływanie psychoterapeutyczne ze wsparciem farmakologicznym.
Warto też zwrócić uwagę na fundamentalną różnicę w leczeniu różnych typów uzależnień. W przypadku osób uzależnionych od środków psychoaktywnych terapeuci zakładają całkowitą abstynencję od środków psychoaktywnych jako drogę do poprawy jakości życia. Tymczasem w przypadku większości uzależnień behawioralnych dąży się do wprowadzenie nowych, zdrowych nawyków związanych z danym zachowaniem, bez całkowitej jego eliminacji (wyjątek stanowi hazard).
Tak jak w każdej innej chorobie, również w uzależnieniach behawioralnych, zasadniczą rolę odgrywa profilaktyka, której kluczowym ogniwem jest środowisko rodzinne i rówieśnicze. Dlatego nie ignorujmy niepokojących objawów i sygnałów ostrzegawczych – rozmawiajmy z naszymi bliskimi, a w razie potrzeby nie wstydźmy się poprosić o pomoc specjalistów.
Renata Puk-Pietruszyńska
psychoterapeuta